İstanbul'un fayları denizdedir, karada fay yoktur denir. Aslında bu bir şehir efsanesidir.
Kuzey Anadolu Fay zonunun (KAFz) kuzey kolu, Marmara Denizi içinde çok büyük ve yıkıcı depremler üretme kabiliyeti olan ana fayları oluşturur. İstanbul'u 7’ den büyük deprem ile tehdit etmekte olan bu ana faylar coğrafi olarak Marmara Denizi içinde kalırlar.
Bununla birlikte KAFz'nin etkisi ile oluşan deformasyonlardan dolayı karasal alanda da bir takım depresyon (çöküntü) alanları ve buna bağlı bazı tali fayların geliştiği bilinmektedir. Karasal alandaki bu tali faylar günümüzde de aktif faylar olup aletli dönemde, yakın tarihlerde üretmiş olduğu M>5 magnitüd depremlerin kayıtları Kandilli Rasathanesi arşiv kayıtlarında mevcuttur.
Ne yazık ki, İstanbul'un karasal alanındaki bu ikincil faylanmalar zamanında yeterince önemsenmediği için gerektiği kadar araştırılıp haritalanamamıştır.
Daha önce bölgesel olarak küçük ölçekli bazı yerel faylar üzerinde az sayıda ve yetersiz bazı münferit çalışmalar yapılmış olsa da bu çalışmalardan elde edilmiş olan kısıtlı veriler güncel fay haritalarına işlemek için eksik ve yetersiz çalışmalar olmaktan ileri gitmezler.
Günümüzde karasal alandaki kayaçlar, İstanbul'un beton yapılaşmasının altında gömülü kaldığı için bu çalışmanın yapılması artık imkânsız bir hale gelmiştir. Bu yüzden bazı kaynaklarda karasal alandaki faylar kesikli çizgiler şeklinde “tahmini yapılar” olarak yer alırlar. Bu tahmini fay krokilerinin varlığı, hiç yoktan iyidir. Bize kaba bir fikir verebilirler, fakat güvenilmezdirler. Bilimsel çalışmalarda kullanılamazlar.
Yakın tarihlerde mikro ölçekte mahalle, semt, bazında yapılmış olan mevcut jeolojik ve jeofiiksel haritalarda bugün 4,2 büyüklüğünde deprem meydana gelen lokasyonda büyük bir ihtimal ile (fiziksel olarak orada olduğu bilindiği halde) fay hattı görülmeyecektir.
İstanbul'un karasal alanında mevcut aktif fay hatları hakkında bilgimizin olmaması büyük bir eksikliktir.
19 Haziran 2021 tarihinde saat: 15:07' de İstanbul - Sultanbeyli'de 4,2 büyüklüğünde, hafif şiddette bir deprem meydana gelmiştir. Bu depremin merkezi İstanbul Kartal ilçesi sınırlarında olan Aydost tepesi civarındadır.
Deprem başta İstanbul'un Avrupa ve Anadolu yakasındaki bir çok ilçesinde olmak üzere çok geniş bir alanda hissedilmiş ve kısa süreli bir paniğe neden olmuştur. Depremde herhangi bir hasar ya da can kaybı rapor edilmemiştir.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) tarafından depremin büyüklüğü 3.9; depremin merkezi Kartal olarak açıklandı. Depremin odak derinliği 7 km olarak açıklandı.
İstanbul' un karasal alanında depremin üzerinde meydana geldiği fayın uzunluğu ve karakteri hakkında elimizde bilgi olmadığı için, (kendime göre bazı kişisel tahmini bilgilerim ve fikrim olsa bile...) depremin odak mekanizma çözümü henüz belli olmadığı için bu şartlarda deprem hakkında daha detaylı bir yorum yapmak abesle iştigal olacaktır.
Bu deprem bize İstanbul'un karasal alanlarında da deprem üretebilecek fayların var olduğunun bir çeşit ispatı oldu. Bu faylar uzunlukları ve yapıları gereği yıkıcı depremler üretemezler. Fakat 5 büyüklüğünü geçebilen korkutan depremler üretme kapasitesine sahiptirler.
Bu depremin meydana gelmesinin bizlere sağladığı diğer çok önemli diğer bir bilgi ise: denizde kırılması beklenen fayların üzerinde birikmiş olan stresin aşırı miktarlara ulaşmış olduğu ve artık yakın civarında bulunan fayları deforme edip kırmaya başladığını göstermesi oldu.
Diğer bir değişle "ana şokun" çok yaklaştığını bizlere haber verdi.
