Atatürk edebiyatı sever miydi?
Birsen Tatar KILIÇ
“Mustafa Kemal İnsanoğludur.” Sait Faik’in Atatürk tanımıdır bu.
Oktay Akbal “Atatürk Yaşam Demektir.” diyerek tanımlamış Onu.
Mizah ustası Aziz Nesin ise ”Atatürk mesut bir adam değildi.” der.
İşgal yılları, Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyetin ilk yılları.... Öğreneceğimiz daha o kadar çok şey var ki o ateş yıllarına dair. İşte Atatürk’ü anlatabilmek ve onu tanımlayabilmek için tarihin ön kapısından girip arka kapısından çıkmak gerekir. Fakat ben sonsuz Atatürk’e, bu matem gününde, tarihin penceresinden değil edebiyatın penceresinden bakacağım.
Edebiyatı ve edebiyatçıları çokça olan toplumlar her zaman medeniyet seviyesini yakalamışlardır. Atatürk’ün meşhur edebiyat tanımı da bize bu minvalde fikir vermektedir.
“Söz ve mânayı, yani insan dimağında yer eden her türlü bilgileri ve insan karakterinin en büyük duygularını, bunları dinleyenleri veya okuyanları, çok alâkalı kılacak surette söylemek ve yazmak sanatı.”
Diyerek edebiyatı tanımlayan Mustafa Kemal Atatürk’ün, hitabet sanatının bütün inceliklerini çok iyi bilmesi - ki bu vasfı onun asker ve devlet adamlığından ileri gelmekteydi- edebiyat -şiir ile alakadar olmasına katkı sağlamıştır elbette. Türk dilinin Arapça, Acemce kelimelerden arındırılmış en saf Türkçe haliyle yazılmasını, okunmasını önemsediğinden edebiyatın Türkçesiz, Türkçenin edebiyatsız edemeyeceğine kani olmuştur.
Atatürk, askerlik, komutanlık çağlarında fırsat buldukça; Harp Okulu çağlarında satır satır, sayfa sayfa sıcağındaydı edebiyatın. Daha o yıllarda bir dergi çıkarmış, tiyatro oyunlarını izlemekten geri kalmamıştı. Edebiyata ilk sempatisi şiir ile başlamıştı. Hem Divan hem Çağdaş şiiri okumayı da dinlemeyi de pek sevdiğini biliyoruz. Salih Bozok’a yazdığı bir mektuptan da öğreniyoruz ki Fransız bir şairin şiirlerini çevirmekle epey meşgul olmuştur. Okuma, çeviri, dinleme.... sıra yazmaya geldiğinde işte İstibdat Dönemi’nin karanlık günlerini “Kırmızı İzler” başlığını verdiği bir şiirle anlatıyor ve şiirin ilk kıvılcımı askerlikten uzak kalma kaygısıyla tutuşamıyordu.
Üniformalı Atatürk’ün “Hürriyet ve Vatan” duygusu ile öz benliğini örmesi elbette ki Namık Kemal ‘in Hürriyet Kasidesi’ nde geçen
“Vücûdun hamîr-i mâyesi hâk-i vatandandır;
Ne gam râh-ı vatanda hâk olursa cevr ü mihnetden.
Hakîr olduysa millet şânına noksan gelir sanma.
Yere düşmekle cevher sâkıt olmaz kadr ü kıymetten”
Beyitlerinin o gür ve coşkulu söyleyişini yakın arkadaşı Ali Fuat Cebesoy’ a bu şiiri “Hadi ezberleyelim” diyecek kadar önemliydi.
Tevfik Fikret’in şiirleri de Onu büyülüyordu. Şairin ölümünden üç yıl sonra Aşiyan'a çıkarken Fikret’ten aldığı inkılâp ruhuna neler borçlu olduğunu bir kez daha hatırlayacaktı çünkü Fikret’in isyankârlığı Atatürk’ün devrimci, inkılâpçı ruhunu besleyecekti.
“ Zulmün topu var, güllesi var, kal’ası varsa,
Hakkın da bükülmez kolu, dönmez yüzü vardır;
Göz yumma güneşten, ne kadar nûru kararsa
Sönmez ebedî, her gecenin gündüzü vardır.”
Umudu Tevfik Fikret’tendir, dersek mübalağa etmiş de sayılmayız.
Peyami Safa’ya “Edebiyatın tanımını kendisinden daha iyi yaptığı için teşekkür edecek kadar mütavazı
Masasında Çerkez kaması yanı başında Balzac’ın, Manpassant’ın ..... Kitaplarını eksik etmeyecek kadar evrensel okuyucu,
Kurtuluş Savaşı’nda cephedeyken bile Reşat Nuri Güntekin’in “Çalıkuşu” adlı eserini, “Beyaz Zambaklar Ülkesi” kitabını okuyacak kadar aydın bir asker,
“Nutuk” adlı bir şaheser yazacak kadar kahramanlıklarla örülü bir hayatın başkahramanı
ATATÜRK!
YOLU YOL, KİTABI BOL ADAM
SEN RAHAT UYU ...
