Erhan GÖÇMEN Göçmen/yorum


YAP, İŞLET, DEVRET MODELİ ÜZERİNE

YAP, İŞLET, DEVRET MODELİ ÜZERİNE


Son yıllarda gerek normal zamanlarda gerekse seçimler öncesinde adından en çok söz ettiren bir model olarak karşımızda duruyor yap işlet devleti modeli. Öncelikle model anlamı olarak yap, işlet ve devret çalışmasını tarif ederek yazıma başlamak istiyorum.

    Geniş manada bir kamu alt yapı ve üretim hizmetinin finansmanı özel bir şirket tarafından karşılanarak gerçekleştirilmesi ve yine kamu tarafından belirlenen bir süre zarfında işletilmesi ve  bu süre içinde ürettiği mal veya hizmeti tarafların karşılıklı olarak saptadıkları bir tarife üzerinden kamu kuruluşlarına satması ve sürenin sonunda da işletmekte olduğu tesisleri bakımı yapılmış, esiksiz ve işler durumda kamu kuruluşuna devretme meselesidir yap, işlet devret modeli.

    Öncelikle hükümetlerin neden bu modele el attıklarını öğrenebilmek için hükümetlerin bütçe harcamalarına yakından bakmamız gerekiyor. Yani devletin gelir, gider ve yatırım harcama rakamlarını iyi bilmemiz gerekiyor.

     Bu gün Türkiye olarak 2020 bütçemizin gelir gider ve yatırım tablosuna baktığımızda bir yıl içinde neler yapılabileceğini görmek mümkün olabilir sanırım. Örneğin 1 trilyon 95 milyar 461 milyon giderimiz var. Gelir olarak baktığımızda ise 956,6 milyar lira olarak belirtiliyor. Daha baştan 139 milyar gibi bir bütçe açımız görünüyor çizelgede. Bu arada kamu yatırımları içinde öngörülen rakam ise 88.5 milyar lira gösteriliyor.. Bütçe harcamalarına baktığımızda eğime 176, sağlığa 188, savunma ise141.1 milyar lira ayrılmış.

   Demem o ki yatırım için ayrılan 88 milyar ile neler yapabiliriz acaba? Hele hele günümüz dünyasında ihtiyaçlar çok fazla. Başta 85 milyonun sağlık alt yapısı olmak üzere şehirler arası yollar, köprüler, barajlar, hava alanları, okullar, derslikler, tüneller, savunma ihtiyaçlarının yanı sıra bireylerin ihtiyacı olan daha pek çok ihtiyacın sırada beklediği bir ülke bütçesini konuşurken önümüzde 88,5 milyar gibi bir paranın ihtiyaçları karşılamaktan uzakta küçük bir bütçe olduğunu da unutmamalıyız.

  Örneğin bu gün enerjiye olan ihtiyaç çok fazla bizim ülkemizde. Büyüyen kentler, her gün sayıları artan organize sanayi merkezleri, yine sayıları 25 milyona yaklaşan araç sayılarımızla beraber enerjiye olan ihtiyaç had safhada. Şimdi bu şartlar altında devlet ya elindeki parayı birkaç kalem üzerine harcayacak ya da mevcut yatırım parasını dünyada da benzeri uygulamaları olan yap işlet devret modelinde olduğu gibi bir çok yatırımı özel sektöre hem de gecikmesiz olarak yaptıracak ve bunlara da belirlediği miktarlarda paralarını ödeyerek hem sayıca fazla yatırımların sahibi olacak hem de taksit taksit ödemelerde bulunarak maddi olarak fazla yorulmayacak. Bu konuda yeni açılan köprü, yol gibi yerlerde belirlenen ücretler de az değil bunları biliyorum ve bende acil işim olmadığı zamanlarda eski güzargahları kullanıyorum.

  Unutmadan bizim devlet ihalelerimizde büyük gecikmeler olduğunu da  bildiğimizi düşünüyorum. Bakınız şu tank fabrikası bir aralar çok konuşuldu, çok tartışıldı. Bu konuda size küçük bir örnek vermek isterim. Almanya elindeki Leopar tanklarının modernize etmek için 2020 bütçesine tam 53 milyar  yuro koyuyor. Bu miktar bir para bizim için çok büyük para. Ama modern tanka da ihtiyacımız var. Efendim bekleyelim diyemeyiz. Savunma önemli ve de çok ciddi bir iştir aynı zamanda. İçinde Mehmetçiklerin olacağı bir harp aracından söz ediyoruz. Dolayısıyla biran önce şartları belirleyip kendimize mutlaka yeni bir yol açmak durumunda olduğumuzu görmemiz gerekiyor.. Demem o ki yeni bir şeylere sahip olmak o kadar kolay olmuyor dünyada. Dahası bu gün maddi olarak belki zorlanıyoruz ama gelecek kuşaklarımızın bunlardan çok daha  uygun koşullarda faydalanabileceklerini unutmayalım.

    Sonuç olarak bu model; hizmete açıldığında tünel, köprü, otoban, havaalanı gibi gişe gelirlerinin yanı sıra eksik olan miktarın devlet tarafından işletmecilere tamamlanması yoluyla yapılan bir mütahitlik işidir. Bir başka tanımlamada devletin vatandaş katkılarını da yanına alarak az para ile daha çok iş yapabilme çalışması olarak da söylenebilir derim.

  21 Temmuz 2020         Erhan Göçmen 

  • BIST 100

    9079,97%3,1
  • DOLAR

    32,36% 0,15
  • EURO

    34,94% -0,30
  • GRAM ALTIN

    2323,95% 0,21
  • Ç. ALTIN

    3843,45% 0,00
  • Cuma 22.9 ° / 9.8 ° Güneşli
  • Cumartesi 24.7 ° / 11.1 ° Güneşli
  • Pazar 23.7 ° / 12.3 ° Güneşli

Balıkesir

29.03.2024

  • İMSAK 05:26
  • GÜNEŞ 06:50
  • ÖĞLE 13:18
  • İKİNDİ 16:50
  • AKŞAM 19:36
  • YATSI 20:55