Düzce depreminin 15. yıldönümü olan 12 Kasım günü, TMMOB Bursa İKK tarafından, Jeofizik Mühendisleri Odası Bursa Şubesi ve Jeoloji Mühendisleri Odası Bursa Şubesi sekreterliğinde BAOB Ortak toplantı salonunda “DEPREM GÜNDEMDE SIRA NEREDE” konulu panel düzenlendi.
TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Güney Marmara Şube Başkanı Ahmet Ağlan’ın depremin unutturulduğunu, gündemde maden olduğunu ve okullarda artık jeoloji derslerinin olmadığını söylediği açış konuşmasının ardından panelistler sunumlarını yapmak üzere sahnedeki yerlerini aldılar.
Prof.Dr. Okan Tüysüz’ün yaptığı dolu dolu sunumda depremle ve etkileriyle bir kez daha yüzleştik.Anladık ki bizim derdimiz zorumuz depremin ne zaman olacağını öğrenmek. 15 dakika önceden haberimiz olsun yeter. Başka da bir şeye ihtiyacımız yok. DASK’mış, sağlamlıkmış, deprem çantasıymış, ilk yardımmış, acil kaçış planıymış, hiç umrumuz değil. Yeter ki bize kaçacak zaman kalsın. Gerisini hallederiz.
HEPSİ DEPREMİ BİLMEZLİKTEN..
Deprem dediğin bir doğa olayı aslen. Senin üzerine diktiğin binalarla da seninle de bir sorunu yok. Sen haddini bilmeyip evini barkını sağlam yapmıyorsani kısacası eşeğini sağlam kazığa bağlamıyorsan o ne yapsın.
Bir bilsen dünyanın oluşumunu ona göre davranacaksın ya, bilmiyorsun. Bilmemek ayıp değil, öğrenmiyorsun da.
Dünyamızın yaşı 4,7 milyar yıl. Bilinen ilk canlı fosilin yaşı 2,6 milyar yıl. Dünyanın bilinen geçmişi son 500 milyon yıl. Biz insanlar 50 bin yıl önce görülmeye başlamışız.
Nasıl rakamlar? Nefis değil mi?
Bir de bu dünyanın bilinen ilk halleri var. Şimdiki gibi değil harita. Ne Afrika var ortada ne Amerika. Hiç aşina olmadığımız şekillerde kara parçaları, denizler, göller. Çok yıllar içerisinde hareketlenerek birbirinden kopan, bir diğerlerine yaklaşan kara parçaları. Yer değiştiren sular, şekilden şekile giren haritalar.
170 milyar yıl önceki halimizden ufak ufak bugünkü halimize benzemeye başladığımız 120 milyar yıl öncesi hal arasında bile 50 milyar yıl var...
11 milyon yıl önce Arap Yarımadası ile çarpışmanın ardından Anadolu’nun yılda 2,5 cm Batı’ya kaydığını düşünü, o kıtaların nasıl yer değiştirdiğini ve bugünkü halini aldığını zaman açısından hesaplayıverin şöyle bir. Işık yılı hesaplamalarına benzedi değil mi?
Ortaya çıkan rakamları saymaya bile ömür yetmez. Dünyamızın yaşı 4,7 milyar yıl demiştik ya, bu yılı tek tek saymak için bile 130 yıl gerekiyormuş...
****
Google Earth’e girip dünyaya şöyle bir tepeden bakınca tüm deprem kuşakları tel tel görünüyor aslında. Okyanus dipleri, derinlikler, uçurumlar, sıradağlar, sıradağların su yüzünde kalmasıyla oluşmuş takımadalar... Yeryüzünde ovalar, platolar, vadiler, kanyonlar ve sıradağlar...
Su altı da su üstü de aynı hep. Sadece suyun miktarı belirliyor görüntüyü... Suyun olmadığını hayal edin bir.
Tepeden bakıp da sıradağların birer kabartı olduğunu ve kilometrelerce uzandığını görünce, işte burada problem var diyor insan. Japonya sahilleri, California sahilleri, Himalayalar, Malezya, Endonezya....
Ülkemizde Toroslar, Istrancalar, Doğu Anadolu Dağları ve Doğu Karadeniz Dağları, Akdeniz ve Ege...
Doğuda Karlıova’dan gelen, Yalova Körfezi’nden Marmara Denizi’ne batıp Tekirdağ’dan çıkan ve Yunanistan’a uzanan, 1939’dan 1999’a tam sekiz büyük depreme sebep olan fay hattı.
Ve bu fay hattının üzerinde de biz...
Gemlik hattı bir yanda, Yalova öte yanda, deprem nereden vurursa vursun bundan en etkilenecek şehir Bursa. Kendi içinde de pek çok kırık fay hattına sahip üstelik.
Ya Bursa buna hazır mı?
Cevap belli: Türkiye hazır değil ki Bursa olsun...
Okan Tüysüz’ün dediği gibi;
Hala bütünleşik bir afet yasamız yok.
Yapı denetimini beceremedik.
Deprem sigortasını yaptıranların oranı % 24.
Kentsel dönüşüm mü rantsal dönüşüm mü belli değil.
Şu anda deprem olsa dahi ne yapacağını bilen kimse YOK!
Kısacası hiçbir şekilde depreme hazır değiliz. Mümkünse biz hazır olana kadar olmasın, beklesin...
Bekler mi? Beklemez elbet....
O buna hazır olmaz, biz ona hazır olacağız...
Ama uzmanlar ne diyor? Bursa Bitmiş...
Belki de bu yüzden hiç gam etmiyoruz kendimize depremi. Nasılsa battı balık.. deyip. Kim uğraşacak şimdi önlemlerle. Allah büyük. Takdiri ilahi. Büyüklerimiz bile öyle diyor. Bize söz düşmez...
Tüysüz’ün sunumunda görüyoruz ki Bursa pek çok büyük deprem yaşamış. M.Ö. 362 olarak bilinen başlangıç tarihinden en son 10 Mayıs 1878 tarihindeki 7 şiddetindeki depreme kadar defalarca yıkılmış. Sonra yeniden kurulmuş.
Deprem bölgesi olmanın bir diğer yanı olan bereketli topraklar üzerinde yaşamaktan hiç kopmamış.
Bursa’da büyük depremler aralığı 180-260 yıl. Son deprem tarihi olan 1878’i 2014’den çıkartırsak ortaya 136 yıl çıkıyor. Vaktimiz gittikçe daralmakta..
Japonlar nasıl yıkıla yıkıla öğrendilerse hareketli topraklar üzerinde yaşamayı, biz de öğreneceğiz.
Ya bu deveyi güdeceğiz ya bu diyardan gideceğiz. Başka yolu yok...
Bileceğiz ki bir yerde daha önce deprem olmuşsa yine olacaktır!
İşin trajikomik yanı, İl Afet Acil Durum Merkezi’nin ve Samanlı Sağlık Kompleksi’nin Bursa’da sıvılaşmanun olduğu Taşkın Alanlar’a kurulmuş olması.
Bu da yetkin kişi gerektiren konularda Akademik Odalarla çalışılmamış olmasının bir göstergesi..
****
Okan Tüysüz’ün ardından söz alan Prof.Dr. Uğur Kaynak da fay hatlarını anlattı bolca. Onun bana en ilginç gelen tesbiti harita üzerindeki işaretlemeler idi.
Bu işaretlemelerle Türkiye adeta bir deprem ağı altında görülüyordu. Depremler her zaman fay kırıklarının kesiştiği noktalarda oluyordu. Ortada kalan kısımlarda olmayacak değildi, ki Balıkesir - Dursunbey’de olmuştu, fakat genel durum hep kesişimlerde olması üzerineydi.
Diğer konuşmacı olan Yrdm.Doç.Dr. Oğuz Gündoğdu farklı açılardan aldı konuyu ele.
Öncelikle "Bilim spekülasyondur, biz de verilere göre konuşuyoruz" dedi. Ardından, "Akademik Odalar kendi aralarında tartışıyorlar ve bu tartışmalar ülkeye pahalıya patlıyor" dedi. "Mesleklerarası işbirliğinde geriye gidiyoruz" dedi. Maden kazalarında ve kurtarmalar esnasında yardım istemeyen mühendislerin de suçlanması gerektiğini söyledi.
"Odalar kavgayla kan kaybedeceğine kaliteyi arttırmak ve iş bulmak üzerine çalışsınlar" dedi.
Deprem için de; "Binalar kötü, hele Doğu Anadolu petişan, Marmara`da değil ama Ege ya da Akdeniz`de Tsunami bekleyin" dedi ve Tsunami alarm sisteminin kurulması gerektiğini söyledi.
Bursa Ovası`na kurdukları GPS Vektörlerinin iyi okunması gerektiğini söyledi ve bu konuda Nilüfer Belediyesi`nin kendilerine olan desteğinin altını özellikle çizdi.
Ve bir diğer tesbit; Bursa yamuluyordu... Bu yamulmalar iyi izlenmeliydi.
Gündoğdu; "Bunlar için harcanması gereken paralar bilinçszce yapılan geçici çözümlerde çarçur ediliyor. Bilimsel araştırmalarda eksiklikler çok. Üniversiteler kendi özeleştirilerini yapmalı. AFAD gayet güzel gelişti, fakat onlar da anlaşmazlık içine düştü. Yine de iyi çalışıyorlar" dedi.
"Ve gün geleceki eninde sonunda depremler önceden muhakkak bilinecek" dedi.
İktidarın zaafına değinerek, devletin tahmin sistemine sahip olmamasına ve bunun da "Allahın işine karışmak" olarak yorumlanmasını engelleyemediklerini ama yine de boş durmadıklarını söylüyor.
****
Son konuşmacı olan İstanbul Valiliği Afet Koordinasyon Merkezi`nden Özden Işık kendi konusu olan Afet olgusuna ve yaşanan felaketlerde kadının durumuna dikkat çekti. Felaketlerde Toplumsal Cinsiyet Bilinci`nin etkisini anlattı. Öyle ki, "Ziyadesiyle muhafazakâr toplumlarda kadın felaketten kaçamıyor bile" dedi. Yok eteğiydi, yok örtüsüydü, yok sokağa çıkma yasağıydı derken kadınlar çok zaman uyarılardan dahi bihaber kalıyordu.
Afet günlerinde kadının kendi cinsine özel ihtiyaçları da ortaya çıkıyordu. Bir yandan da kadın olmasının getirdiği paylaşımcılık ve çocukları onu hayata bağlıyordu.
Doğal olayların afete dönüşmesi çok zaman insan eliyle olduğuna göre;
En büyük afet AZGELİŞMİŞLİKTİR diyerek sözlerini bitirdi.
****
Hem anlatılanlar, hem de Jeofizikçiler ve Jeoloji Mühendislerinin elele vermesi, diğer odaların da onların yanında yer alması geleceğe bir nebze olsun umutla bakmamıza vesile oldu.
Lakin zaman azalıyordu.
Belki yarın, belki yarından da yakın der ya hani şair. Durumumuz tam da öyle işte...
Her ne önlem alınacaksa, her ne yapılacaksa bir an önce yapılsın da en azından insanların canları sağ kalsın.
Yalova ve Düzce depremlerinin sesleri hala kulaklarımızda...
Bursa`nın işi bitmiş deyip, yıkılan yıkılır, ardından yeniden yapılır demezler umarız...
