Tenkit Ahlâkı..
Başkalarını gözlemleyip her özelliğini bir anda sayıp dökebiliriz? Detaylı analizler, değerlendirmeler yapabiliriz.
Başkalarının hatalarını, kusurlarını, yanlışlarını, ayıplarını, eksiklerini, zayıflıklarını en ince ayrıntısına kadar deşer, bir sondaj makinesi gibi ortaya çıkarabiliriz.
Hep eleştiri, hep eleştiri…
Hepimiz, tetikte bekleyen bir eleştiri makinesi gibiyiz. Bir eleştiri makinesi olmanın kime ne faydası olabilir ki? Bir başkasının yanlışlarını bulmak bize ne kazandırır ki?
Kendi yanlışlarımız, hatalarımız, kusurlarımız, eksiklerimiz, zayıflıklarımız ayıplarımız dipdiri, capcanlı bir dağ gibi karşımızda dururken…
Kendi kusurlarını gizlemenin en kötü yolu, başkalarının kusurlarına odaklanmaktır. Bu, acziyettir. Kendisini kusursuz görmek, kibirli bir aptallıktır.
Başkalarının hatalarına odaklanmak kendi kusurlarımızı görmemize perde olur. Bu ise ahmaklıktır.
Hayat, hep başkalarının kusurlarıyla, yanlışlarıyla, hatalarıyla uğraşacak kadar ucuz olmamalı. Başkalarının kişisel hatalarına, yanlışlarına odaklanmak, bizim de o hatanın çekim alanına düşmemize, o konuda bir teste girmemize sebep olur. Başkalarında hata arayıcılık tutkusu kibirdir.
Eleştirideki niyet, karşımızdaki kişiye, katkıda bulunmak, yanlışını düzeltmesine yardımcı olmak, omuz vermek, hatalarını onarmak ise bundan o da fayda görür, sen de fayda görürsün.
Kırmadan, incitmeden, dışlamadan, kınamadan, yumuşak kelimelerle, egomuzu aradan çıkararak yapmak gerek bunu. İnsan, başkasını onarmaya çalışırken kendini de onarmalı. Başkasına öğüt verirken kendine de öğüt vermeli. Ve önce kendine bakmalı insan. Kendine doğru bir yol aramalı, bulmalı.
Sözün özü, sen yine de Mevlânâ’nın dediği gibi ol: “BAŞKALARININ KUSURLARINI ÖRTMEDE GECE GİBİ OL.”
Çünkü Kader’in oku insanı, kınadıklarıyla vurur.
Kur’ân Ne Diyor?
“İman edip iyi işler yapan, namaz kılan ve zekât verenler var ya, onların mükâfatları Rableri katındadır. Onlara korku yoktur, onlar üzüntü çekmezler.” (2. Bakara Sûresi, Âyet/277)
